Адам қайтыс болған соң және жерленгеннен кейін, биологиялық, рухани, және мәдени тұрғыдан әртүрлі үдерістер жүреді. Бұл сұраққа жауап сенімге, ғылымға, және дәстүрге байланысты үш түрлі бағытта берілуі мүмкін:
1. Ғылыми (биологиялық) тұрғыдан:
Жерленгеннен кейін адам денесінде не болады?
- Бірінші күндер:
- Денедегі тіршілік әрекеті тоқтап, жасушалар өле бастайды.
- Ішкі ағзалар бұзыла бастайды (ішек бактериялары ыдырату процесін бастайды).
- Бірнеше аптада:
- Тіндер шіріп, жағымсыз иіс пайда болады.
- Денені ыдырататын бактериялар мен жәндіктер (құрттар, қоңыздар) белсенді жұмыс істейді.
- Бірнеше ай–жыл ішінде:
- Дененің жұмсақ бөліктері толық ыдырайды.
- Тек сүйек пен тіс қалады.
- 10–20 жылдан соң сүйектер де біртіндеп ыдырайды (топырақ құрамына, ылғалдылыққа байланысты).
2. Діни-рухани тұрғыдан:
Бұл тұста әр дін мен сенімнің өз түсінігі бар:
Исламда:
- Өлген соң адам қабір өміріне (барзах) өтеді.
- Екі періште (Мүнкәр мен Нәкір) келіп, сұрақ қояды: “Раббың кім?”, “Дінің не?”, “Пайғамбарың кім?”.
- Адамның амалына қарай қабірі жайлы орын немесе азап орны болады.
- Ақырет күніне дейін қабірде “рухани өмір” жалғасады.
Христиандықта:
- Жан денеден бөлінеді, жұмаққа немесе тозаққа барады (кейде уақытша “тазару орны” деп сенетін бағыттар да бар).
- Соңғы сот күніне дейін жан сол күйде өмір сүреді.
Буддизм, индуизмде:
- Жан (немесе “карма”) қайта туылады (реинкарнация).
- Жақсы өмір сүрсе – жақсы денеде қайта туады, жаман іс істесе – қиын өмірде қайта туады.
3. Мәдени және дәстүрлі түсінік:
- Көп қазақтар дәстүр бойынша жеті күндік, қырық күн, және жылдық ас береді – бұл марқұмның рухына құрмет көрсету.
- Кейбір адамдар “рух аруақ болып жүре ме?”, “түсіне кіре ме?” деп сұрайды — бұл рухани және дәстүрлі түсініктерге жатады.
- Ғылым – дене шіриді, биологиялық үдеріс жүреді дейді.
- Дін – рух қабір өмірін бастайды немесе басқа өмірге өтеді дейді.
- Дәстүр – марқұмды ұмытпау, рухына дұға ету және еске алу маңызды деп сенеді.
Фото көрнекілік үшін.
