Орманды Жою: Ғаламдық Қауіп және Салдары
Орманды жою (ормансыздану) – бұл ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, қала салу және басқа да адам әрекеттері үшін орман алқаптарын кесу немесе тазарту процесі. Бұл қазіргі заманның ең өзекті экологиялық проблемаларының бірі, себебі оның қоршаған ортаға, климатқа және биоәртүрлілікке тигізетін әсері өте зор және көбінесе қайтымсыз болып келеді. Дүние жүзінде жыл сайын миллиондаған гектар орман жойылып, бұл планетамыздың экологиялық тепе-теңдігіне үлкен қауіп төндіруде.
Орманды Жоюдың Негізгі Себептері
Орманды жоюдың бірнеше негізгі себептері бар:
- Ауыл шаруашылығы: Бұл ормансызданудың ең басты себебі. Жерді егістік алқаптарына айналдыру (мысалы, соя немесе пальма майын өсіру үшін) немесе мал жаю үшін орманды кесу – әсіресе тропикалық ормандарда жиі кездесетін жағдай. Зерттеулерге сәйкес, ормандардың шамамен 80%-ы ауыл шаруашылығының кесірінен жойылады.
- Заңсыз ағаш кесу: Қағаз, жиһаз және құрылыс материалдарын өндіру үшін ағашқа деген сұраныс жоғары. Заңсыз ағаш кесу – ормандардың деградациясының негізгі себептерінің бірі.
- Инфрақұрылымдық жобалар: Жолдар, қалалар, өндірістік кәсіпорындар және басқа да инфрақұрылым нысандарын салу үшін де орман алқаптары тазартылады.
- Отынға қажеттілік: Әсіресе дамушы елдерде халық ағашты жылыту және тамақ пісіру үшін отын ретінде пайдаланады, бұл ормандардың азаюына әкеледі.
- Орман өрттері: Табиғи немесе адам әрекетінен туындайтын орман өрттері де үлкен аумақтарды жойып, ормандардың қалпына келуіне кедергі келтіреді.
Орманды Жоюдың Салдары
Орманды жоюдың қоршаған ортаға және адамзатқа тигізетін салдары өте ауыр:
- Климаттың өзгеруі: Ормандар көмірқышқыл газын (СО2) сіңіріп, оттегі бөледі. Ормандар жойылғанда, атмосферадағы СО2 мөлшері артып, ғаламдық жылынуға әкеледі. Кесілген ағаштар шірігенде немесе өртелгенде де көміртек атмосфераға бөлінеді.
- Биоәртүрліліктің азаюы: Ормандар – миллиондаған өсімдіктер мен жануарлар түрлерінің мекені. Олардың жойылуы көптеген түрлердің жойылып кетуіне немесе олардың мекендеу ортасының бұзылуына әкеледі. Әсіресе тропикалық ормандарда әлемдегі биоәртүрліліктің басым бөлігі орналасқан.
- Топырақ эрозиясы және шөлейттену: Ағаш тамырлары топырақты ұстап тұрады. Олар кесілген кезде, топырақ жел мен су әсерінен оңай шайылып, құнарсызданады. Бұл жердің шөлейттенуіне және ауыл шаруашылығы үшін жарамсыз болуына алып келеді.
- Су режимінің бұзылуы: Ормандар су айналымында маңызды рөл атқарады. Олар топырақтағы ылғалды сақтап, өзендердің су деңгейін реттейді. Ормансыздану су тасқындарының жиілеуіне немесе, керісінше, құрғақшылыққа әкелуі мүмкін.
- Ауаның ластануы: Ормандар ауаны ластаушы заттардан тазартып, оттегі бөледі. Олардың азаюы ауа сапасының нашарлауына ықпал етеді.
Орманды Жоюмен Күрес Шаралары
Орманды жоюмен күресу үшін кешенді шаралар қажет:
- Заңнамалық реттеу: Ағаш кесуге қатаң шектеулер қою, заңсыз ағаш кесуге қарсы күресті күшейту және орман ресурстарын тұрақты пайдалануды қамтамасыз ету.
- Ормандарды қалпына келтіру: Кесілген аумақтарға жаңа ағаштар отырғызу және орман отырғызу бағдарламаларын іске асыру.
- Баламалы шаруашылық: Ауыл шаруашылығын орманды сақтауға мүмкіндік беретін тұрақты әдістерге көшіру.
- Халықты ақпараттандыру: Орманның маңызы мен оны сақтаудың қажеттілігі туралы халықтың экологиялық сауаттылығын арттыру.
- Халықаралық ынтымақтастық: Ормандарды қорғау және климаттың өзгеруіне қарсы күресте мемлекеттер арасындағы ынтымақтастықты нығайту.
Қазақстанның орман қоры шектеулі болса да, оны сақтау және молықтыру – мемлекет үшін аса маңызды міндет. Іле Алатауы сияқты таулы ормандар мен басқа да жасыл алқаптарды сақтау – келешек ұрпақтың таза ауада өмір сүруінің кепілі.
