Башар Асад: «Мен туралы жақсы пікір көбейсе, алаңдау керек»

Әлемдік БАҚ-тың назары соңғы күндері Сирияға ауды. 8 желтоқсан Сириядағы оппозициялық күш Асадтың билігін құлатқанын мемлекеттік телеарналардан хабарлады. Башар Асад отбасын алып, Мәскеуге бой тасалады, деп хабарлайды Azattyq Rýhy.

Әке мен бала

Башар Хафез Әл-Асад 1965 жылы 11 қыркүйекте Дамаск қаласында дүниеге келген. Әкесі — Сирия әуе күштері мен әуе қорғанысының қолбасшысы Бригадир Хафез Асад болса, анасының аты Анис Махлуф.

Башар Асад Хафез Асадтың екінші ұлы болды. Бұл отбасының бес баласы бар: қызы Бушра (1960 жылы туған), ұлдары Басил (1962-1994), Башар (1965), Мажид (1966-2009) және Махер (1967).

Асадтар аз сақталған діни алавиттердің қатарына жатады. Дамасктегі «Хуррия» элиталық лицейінде оқып, 1988 жылы 22 жастағы Башар Дамаск университетінің медицина факультетін «дәрігер-офтальмолог» мамандығы бойынша қызыл дипломмен бітірді. Кейіннен Башар Дамасктегі Тишрин әскери госпиталінде жұмыс істеді. 1992 жылы ол Лондон университетінің Сент-Мэри клиникасында тағылымдамадан өтті.

Башардың әкесі Хафез Асад Біріккен Араб республикасы (Мысыр пен Сирияның біртұтас мемлекеті) ыдырағаннан кейін 1963-1970 жылдар аралығындағы 7 жылда үш әскери төңкеріске қатысты. Хафез Асад үлкен ұлы Басилді мұрагерлікке дайындады. Алайда 1994 жылы ол жол апатынан қаза тауып, Сирия президенті жедел түрде Дамаскіге екінші ұлын шақырды.

Башар Лондоннан Дамаскіге оралып, осылайша 1995- 2000 жылдар аралығында  республикалық гвардияның элиталық дивизиясындағы қызметтен Сирия президентінің кеңесшісі қызметіне дейін көтеріледі.

2000 жылы маусымда Хафез қайтыс болғаннан кейін оның ұлы Башар Асад президент болып тағайындалды.

Башар Асадтың билігі

Башар 2000 жылдың шілдесінде 34 жасында Сирия басшысы қызметіне тағайындалды. Оны тағайындау үшін Сирия парламенті Асадты сайлау үшін президенттікке кандидаттың ең төменгі жасын 40 жастан 34 жасқа дейін төмендетіп, елдің конституциясын өзгертті. Сол жылы Башар елдің жетекші саяси партияларын біріктіретін «Баас» партиясы құрған коалиция – Ұлттық прогрессивті майданның төрағасы қызметін атқарады.

Жеті жыл бұрын берген эксклюзивті сұхбатында Башар Асад әлі де шаршамағанын айтқан еді.

«Батыс саясаткерлері біреуді қаралағысы келсе, оның демократиялық нормаларға сай еместігін айтады. Шын мәнінде, ол патриот дегенді білдіреді. Сондықтан мен туралы жақсы пікірлер көп болса, алаңдау керек. Менің тұлғама айтылатын айыптауларды бірнеше жыл қатарынан естіп келеміз. Біз олардың не айтып жатқанына назар аудармауымыз керек. Біз үшін өз еліміздің халқымен қарым-қатынас маңыздырақ», — деген еді Башар Асад.

2007 жылдың мамырында ол екінші жеті жылдық мерзімге қайта сайланды.

2012 жылы Сириядағы азаматтық соғыс басталғаннан кейін жаңа Конституция қабылданды, содан кейін Асад жаңа жеті жылдық мерзімге сайлану мүмкіндігіне ие болды.

2014 жылы Сирияда алғаш рет таңдауы бар сайлау өтті, онда үш үміткер, соның ішінде Башар Асад ұсынылды.

Дауыс беру қорытындысы бойынша Асад 88% дауыс жинап, тағы жеті жыл бойы жоғары лауазымға ие болды.

Оппозиция сайлауға бойкот жариялады, ал батыс елдері оларды заңсыз деп атады. 2021 жылдың мамырында Асад тағы бір жеті жылдық мерзімге қайта сайланып, 95,1% дауыс алды.

АҚШ, Франция, Германия, Италия және Ұлыбритания СІМ басшылары бірлескен мәлімдемеде дауыс беруді әділ және еркін деп санамайтындықтарын жеткізген еді.

«Араб көктемі» және азаматтық көтеріліс

Таяу Шығыстағы оқиғалар «араб көктемі» деп аталды және 2010 жылдың желтоқсанынан 2012 жылдың желтоқсанына дейін созылды.

Үкіметке қарсы демонстрациялар Сирияға да әсер етті. Асад билігін құлату әрекетінің нәтижесі 2011 жылдың наурызында басталған азаматтық соғыс болды.

Батыс елдері Сирия билігін Асад билігі кезінде әскери қылмыстар жасады деп айыптады. 2023 жылдың 15 қарашасында Франциядағы сот 2013 жылы химиялық қаруды қолданды деген айыппен Асадты тұтқындауға халықаралық санкция берді.

Дамаск айыптауларды жоққа шығарып, оларды негізсіз деп атады. 2021 жылы Сирияда президенттік сайлау өтті, онда тағы да  Асад жеңді. Ол Сирияны 2028 жылға дейін басқаруы керек еді.

Башар Асад режимінің құлауы

2024 жылдың 27 қарашасында үкіметке қарсы топтар Алеппо және Идлиб провинцияларында қозғала бастады.

Көтерілісшілер отрядтарында шешуші рөлді «еркін Сирия армиясы» және «Хайят Тахрир аш-Шам» исламистік террористік тобының содырлары атқарды. Көтерілісшілер 29 қарашада Сирияның екінші үлкен қаласы және аттас провинцияның әкімшілік орталығы Алеппоны басып алды.

30 қарашаға қарай содырлар 2020 жылдан бастап Сирия армиясының бақылауында болған Идлиб провинциясының шығысын басып алды.

5 желтоқсанда Сирия әскерилері Сирияның төртінші үлкен қаласы Хамадан және Идлибтің оңтүстігінде орналасқан провинцияның әкімшілік орталығынан шегіну туралы хабарлады.

8 желтоқсанға қараған түні көтерілісшілер Дамаскті басып алды. Көтерілісшілер Башар Асадтың билік ету кезеңінің аяқталғанын және Сирияда «жаңа дәуірдің» басталғанын жариялады.