Ресей-Украина соғысы: Путиннің келесі қадамы қандай?

Сарапшы Ақнұр Хамитбекқызы Украинадағы соғыс төңірегінде ойын айтты. Dalanews.kz сарапшының пікірін ұсынады.

Ол “Украина соғысы не болады? Владимир Путин ары қарай не істейді?» деген сұрақ қойылатынын, бұл сұрақ оның өзін де ойландыратынын айтты.

«Өйткені бұл апта (өткен аптада-еск) Путин ядролық қаруын қолдану шегін төмендеткен апта болатын. Менде сіздер сияқты ютубтен көріп, саралап отырмын.

Бұл апта АҚШ пен Ұлыбритания Путиннің қызыл сызығын кесіп өтіп, Украинаға Батыс жеткізген ұзақ қашықтықтағы зымырандарды Ресейге атуға рұқсат берген апта болды.

Сондай-ақ Ресей президенті Путин Ұлыбританияны, Американы және Украинаны осындай қарумен және осындай мақсатпен қамтамасыз еткен басқа елдерді қорқытқан апта болды.

Путин Жолдау жасап «Біз өз қаруымызды біздің нысандарымызға қарсы қолдануға мүмкіндік беретін елдердің әскери нысандарына қарсы қолдануға құқылы санаймыз», — деді Ресей басшысы бейсенбі күні кешке халыққа Жолдауында. Сонымен «Владимир Путин әрі қарай не істейді?» деген маған қойылған сауал ең өзекті сұрақ болып табылады. Мұның жауабын Путиннің өзі де білмеуі мүмкін, бұл мына жағдайды одан сайын маңызды ете түседі».

Эскалацияны қабылдау

«Осы аптада (Путиннің өткен аптадағы мәлімдемесінде) Кремль «топтасқан ұжымдық Батысты» “Украинадағы соғысты ушықтырды” деп айыптады.

Бірақ шындығында Владимир Путин Украинадағы үш жылға жуық соғысты шиеленістіруді өз мақсаттарына жету құралы ретінде қабылдайтын ел екенін өзі көрсетті.

Путиннің Украинаға толыққанды басып кіруі, төрт украиналық аумақты Ресейдің бір бөлігі деп жариялау туралы шешімі, Курск облысына Солтүстік Корея әскерін орналастыру, бейсенбі күні Украинаның Днепр қаласын жаңа орта қашықтыққа ұшатын гипер дыбысты баллистикалық зымыранмен нысанаға алу туралы шешімі, кейіннен Батысқа соққы береміз деуі — мұның бәрі осы қақтығыстың шиеленісу сәттерін білдіреді.

Ең алғаш Украинаға соғысты бастағанда Владимир Путинді “артқа жүрісі жоқ және тормозы жоқ, тас жолда жүріп келе жатқан, газ педалі жерге жабысып қалған көлік” деп айтқан едім. Қазір байқасам содан бері өзгергені шамалы екен. Путин шегінбейді, жағдайды өршіте түседі».

Алайда эскалация — бұл басқа мәселе. Бұл ерекше мүмкіндік.

«Украина Ресейдің көбірек шабуылдарына, тіпті ауыр бомбалауларына дайын болады.

Батыс үкіметтері қауіп деңгейін Путиннің ескертулеріне қарай бағалайтын болады. Кремль көшбасшысының теледидарлық үндеуіне дейін Батыста гибридті ресейлік соғыстың өршуі туралы қорқыныш болған.

Өткен айда MI5 басшысы ресейліктердің әскери барлауы «британдық және еуропалық көшелерде дүрбелең тудыру» науқанымен айналысып жатқанын ескертті. «Біз өрт қоюды, саботажды және т.б. ереуілдерді көрдік», — деп қосты ол. Маусым айында Путин егер Украинаға Батыс ұзақ қашықтықтағы зымырандарымен Ресейге терең соққы беруге рұқсат етсе, Мәскеу Батыстың қарсыластарын қаруландыратын болады” деп болжаған».

Ядролық қару қолдану

«Путин бұдан әрі не істейді?» деген сұрақ. Әдетте «Путин Украина соғысында ядролық қаруды қолданар ма еді?». Путин кейбір түсініксіз кеңестерден бас тартты.

Ол өзінің «арнайы әскери операциясының» — Украинаға жаппай басып кіруінің басталғанын жариялай отырып, ол «сырттан араласуға азғырылуы мүмкін адамдарға» ескерту жасады.

«Біздің жолымызға кім кедергі жасаса немесе еліміз бен халқымызға қауіп төндіруге тырысса да, — деді Кремль басшысы, — олар Ресейдің дереу жауап беретінін білуі керек.

«Және оның салдары сіздің тарихыңызда ешқашан болмағандай болады» деп ысқырды ол.

Батыс жетекшілері “ядролық қаруды қолдану” деген айыптауларды жоққа шығарды. Соғыс басталғалы Батыс үкіметтері бірнеше ресейлік «қызыл сызықтарды» кесіп өтті: Украинаны танктермен, жетілдірілген зымыран жүйелерімен, содан кейін F-16 жойғыш ұшақтарымен ғана қамтамасыз еткен болатын.

Кремльдің көрсеткен қоқан-лоққысы, көрсеткен «салдары» ешқашан жүзеге аспады.

Қыркүйек айында Путин ядролық қаруды қолдану шегін төмендететінін мәлімдеді — жарлық осы аптада жарияланған.

Еуропа мен Америкаға Ресей территориясына ұзақ қашықтықтағы зымырандық соққыларға жол бермеу туралы нақты ескерткен.

Енді өзі бұл қызыл сызықты да кесіп өтті. Путин халыққа Жолдауында Украинаның Ресейдегі нысанаға АҚШ-тан жеткізілген Атакмс және Ұлыбританияда жасалған «Шторм көлеңкесі» зымырандарымен атқылағаны туралы Батыстың хабарын растады.

«Московский комсомолец» отставкадағы генерал-лейтенанттан Брянск облысына Атакмс шабуылына Ресей қалай жауап беру керек деп сұрағанда, ол былай деп жауап берді:

«Үшінші дүниежүзілік соғысты Брянск облысындағы қару-жарақ қоймасына соққы беру арқылы бастау ақылға сыймайтын нәрсе болар еді». Кремльдің де осындай пікірде екенін ойлаудың өзі жұбаныш болар еді. Бірақ Владимир Путиннің халыққа жолдауында бұған ешқандай дәлел жоқ. Оның Украинаның Батыстағы жақтастарына жолдауы мынандай болды: «қызыл сызықты кесіп өтуге батылым бар”.

«Тіпті Путин ядролық қаруды қолдана алатынын немесе қолдана алмайтынын білмейді. Бұл оның эмоциясына байланысты», -деп жазды «Новая газетаның» шолушысы Андрей Колесников.

«Біз оның өте эмоционалды адам екенін білеміз. Бұл соғысты бастау туралы шешім де эмоционалды қадам болды. Сондықтан біз оның ядролық доктринаны өзгерту туралы идеясын байыппен қабылдауымыз керек. Олар соғыс қорқынышы қайта оралуы керек және екі тарапты да қамтиды дейді.Бірақ бұл да шиеленістің құралы. Бұл интерпретацияда біз Путиннің кейбір жағдайларда шектеулі ядролық соғыс аясында кем дегенде тактикалық ядролық қаруды қолдана алатынын мойындауымыз керек. Бұл мәселені шешпейді. Бірақ бұл бүкіл әлем үшін суицидтік шиеленістің бастамасы болады” дейді Колесников.

Трамп факторы

Владимир Путин эмоцияларға қарап әрекет етуі мүмкін. Оның да реніштің жетегінде кеткені анық. Путиннің реніші Батыстың ренішінен туындағаны анық және шегінбеуге бел буған сияқты.

Путин әлем жақын арада мүлдем басқа жерге айналуы мүмкін екенін де біледі. Екі айдан кейін Джо Байден қызметінен кетеді, Ал Дональд Трамп Ақ үйде болады.

Сайланған президент Трамп АҚШ-тың Украинаға әскери көмегіне күмәнмен қарады және Нато-ны қатты сынға алды.

Жақында ол Владимир Путинмен сөйлесу «ақылды дүние» болатынын айтты. Мұның бәрі Путиннің құлағына жағымды болуы керек. Бұл дегеніміз, соңғы қауіптер мен ескертулерге қарамастан, Кремль дәл қазір үлкен шиеленіске жол бермеу туралы шешім қабылдауы мүмкін. Яғни, Егер Кремль Дональд Трамп Соғысты Ресейге тиімді шарттармен тоқтатуға көмектеседі деп есептейтін болса… Соғыстың қалай тоқтайтыны, ары қарай не болатыны әзірге белгісіз. Трамп “Соғысты 24 сағатта тоқтатамын” деген еді. Алайда Зеленский “Соғыс тоқтайтын болса, ол бір ғана жағдайда Украйнаның жеңісімен тоқтайды” деген болатын.

Мен украиналықтардың Жеңіске жетуін, соғыстың тоқтауын қолдаймын. Зеленский әбден шаршап, азып кетті. Халқын ойлаған ер ғана осылай азады. Зеленскийді тек бір ғана нәрсе толғандырады: Украинаның жеңісі.

Президент болса Зеленскийдей болсын! Ол халқы үшін соғысты тоқтатуға дайын екенің де білдіріп отыр.

“Мыңдаған адамдарды” жоғалтпас үшін, Ресей аннексиялаған Қырымды әскери жолмен емес, дипломатиялық жолмен қайтаруға дайын екенін де айтып отыр. Бірақ қандай жағдайда?

Зеленский казан айында Украина парламентіне Киевтін HATO-ғa косылуын, сондай-ак Ресейдін болашақта Украинаға басып кіру әрекетін болдыртпау үшін қосымша қауіпсіздік кепілдігін алуды көздейтін өзінің “Жеңіс жоспарын” ұсынған болатын.

Путин тоқтамайды. Ол тежегіші жоқ көлік. 150 млн халқымен, Солтүстік Корея, Иранмен одақтасып, мыңдаған зымыран, әскер алып жеңіліп қалса Путинге сын ғой. Шегінерге жолы жоқ! Украинаға Батыс уәде еткен қаруды да уақтылы жеткізбеді. Олар өз күшімен күресіп жатыр. Украина батыр халық, біраз халқынан да айрылды, обал болды. Ақ сарбаз ата “Украина екінші рет қазаққа келетін соққыны өзі қабылдап, бізді сақтап қалды” деп еді. Сталин бұл рухы биік екі халықты қолдан аштық жасап әдейі әлсірету үшін қырғаның естен шығармауымыз керек! Соғыс тезірек бейбіт жолмен және Украинаның Жеңісімен аяқталсын деп тілейік!».